N.B. – This was published in Vol. 7, No. 9 (March 5-11, 2008) of Pinoy Weekly (p. 5), the full text of which may also be retrieved from http://www.pinoyweekly.org/cms/2008/03/balarila-ng-anomalya.

Sa paglalahad ng mensahe, minsa’y hindi napapansin kung tama ang paggamit ng mga salita. Kung nagmamadali kasi ang isang tao sa pagpapaliwanag, kadalasang naisasantabi na ang balarila’t ortograpiya.

Totoo namang hindi tayo kailangang maging purista pagdating sa wika. Hindi dapat pagtawanan ang mga taong walang sapat na kaalaman sa wika, partikular ang mga hindi naman nagpakadalubhasa rito.

Kung may paghuhusga tayong nais gawin, ang laman at hindi porma ng mensahe ang dapat nating tutukan. Sa madaling salita, mas importante ang sustansiya (o kawalan nito) kaysa sa gramatika ng tagapagsalita.

Tuwing mapapanood natin ang mga pagdinig sa Senado, maaaring pagbigyan ang mga senador at iba pang naimbitahan sa parati nilang paggamit ng “present state,” “at this point in time,” “cease and desist,” “illegal and unlawful” at iba pang kamalian sa wikang Ingles. Pinipilit lang naman nilang gamitin ang banyagang wika para magpaliwanag, hindi ba?

Pero mapapansin nating ang kamalian sa paggamit ng isang wika ay indikasyon din ng pagtatakip ng katotohanan.

Ang PNP (Philippine National Police) at ATO (Air Transportation Office), halimbawa, ay may pagkakamali sa paggamit ng mga salitang “no-fly zone” para ipaliwanag ang restriksyon sa himpapawid ng Makati dahil sa isinagawang malawakang pagkilos noong Biyernes ng hapon. Ano ba ang ipinagbabawal nila? Ang langaw (fly) o ang paglipad (flight) ng mga helikopter at eroplano? Para sa isang malisyoso, maaaring iba rin ang pakahulugan ng salitang “fly.” (Tandang tanda ko pa ang patalastas noon ng kompanyang Levi’s tungkol sa “button fly jeans!”)

Bakit hindi na lang kasi maging direkta sa mensahe ang mga nasa kapangyarihan, partikular ang mga nasa Malakanyang?

Kung may pagbabawal sa paglipad ng mga helikopter at eroplano, gamitin na lang ang mga salitang “restricted airspace.”

Kung haharangin ang mga planong pumunta sa Makati, gamitin na lang ang mga salitang “restricted movement” o “suspension of the right to travel.”

Mapapansin kasing napakahaba ng paliwanag sa mga bagay na kaya namang masabi sa iilang salita. Sa halip na direktang sabihing “pagdukot” ang ginawa kay Rodolfo Noel “Jun” Lozada, Jr., halimbawa, kung anu-anong paliwanag ang ginawa ng kapulisan para ipakitang kagustuhan niya at ng pamilya niya ang kanyang ilang oras na pagkawala. Sa bandang huli, ang asawa pa ni Lozada ang kinasuhan ng PNP dahil sa pag-aalala ng una na naiulat sa midya.

Kahit ang pag-amin ni Pangulong Gloria Macapagal-Arroyo sa isang interbyu sa radyo na alam niyang may “anomalya” sa proyektong NBN (national broadband network) bago ang pirmahan ng kontrata sa Tsina, pilit na itinatanggi ng Malakanyang. Ayon sa ulat ng Philippine Daily Inquirer (Pebrero 28), sinabi ni Executive Secretary Eduardo Ermita, “Parang merong insinuation pero di naman sinasabing meron.”

Ano po ba ang sinabi ng Pangulong pilit niyang ipinagtatanggol? Ayon sa transcript ng interbyu na mula mismo sa Office of the Press Secretary (OPS), sinabi ni Macapagal-Arroyo: “Una sa lahat, hindi ko gusto ng katiwalian. Ang taumbayan ay galit sa katiwalian, ganun din ako, galit din ako sa katiwalian. Kaya itong proyektong ito, oras na may pag-uusap na may anomalya, ay agad kong kinansela — agad-agad na gumawa ako ng hakbang para kanselahin…Kanselado na iyon, matagal na. Oras na may sumbong sa akin, tiningnan ko na iyong paraan kung papaano kanselahin. Nagsumbong sa akin the night before the signing of the supply contract pero hindi pa naman kasi — that was only one of many signings.”

Para sa mga nakakaintindi ng Filipino, malinaw na nangyari ang kanselasyon noong Setyembre 22, 2007 hindi dahil sa ipinag-utos ng Korte Suprema ang suspensiyon nito kundi dahil sa isinumbong kay Macapagal-Arroyo bago ang pirmahan sa Tsina noong Abril 21, 2007. Paanong magkakaroon ng kanselasyon batay lamang sa insinwasyon?

Halata ang pagtatakip sa katotohanan ng mga nasa Malakanyang nang sinabi nilang may nawala lang sa pagsasalin (“lost in translation”) sa pag-intindi sa pahayag ng Pangulo. Ayon sa kanila, wala namang pag-aming ginawa ang Pangulo hinggil sa anomalya.

Sa huling pagsusuri, malinaw na ang paggamit ng mga angkop na salita para ipakita ang realidad ay hindi intensiyon ng Malakanyang. Ang pagiging direkta sa paghahatid ng mensahe, kahit na may kahinaan sa balarila’t ortograpiya, ay nangangailangan ng pagpapakatotoo at direktang pag-amin.

Ang nasa bokabularyo ni Pangulong Gloria Macapagal-Arroyo at ng mga tagapagtanggol niya ay ang paggamit ng mga salitang magtatakip sa katotohanan, kahit na ito ay labag hindi lang sa batas ng gramatika kundi sa batas ng Pilipinas. Tunay na may dahilan para mapansin ang kamalian sa paggamit ng wika dahil sa mas seryosong kamaliang ginagawa ng Malakanyang sa mamamayan.

Pero darating din ang panahong makikita ng mamamayan ang kamalian hindi lang sa gramatika kundi sa gawa ng mga nasa Malakanyang. Kapag nangyari iyon, mas maiintindihan hindi lang ang kahulugan kundi ang esensiya ng mga salitang “pagtutuos” at “pagkilos.”

Para makipag-ugnayan sa awtor, pumunta sa www.dannyarao.com.