N.B. – This was published in the July 11-17, 2008 issue of Pinoy Weekly, the full text of which may also be retrieved from http://www.pinoyweekly.org/cms/2008/07/inis-sa-buwis-sa-langis.

Magsimula tayo sa isang paglilinaw: Ang pag-aalis ng 12 porsiyentong VAT (value-added tax) sa mga produktong petrolyo ay hindi nangangahulugan ng awtomatikong pagbaba sa presyo ng mga ito.

Dahil sa deregulasyon sa downstream oil industry, may kalayaan ang mga kompanya ng langis na magtakda ng anumang presyong nais nila.

Nakasaad man sa Republic Act No. 8479 (Downstream Oil Industry Deregulation Act of 1998) na ilegal ang predatory pricing (Sek. 11), ang esensiya ng probisyong ito ay protektahan ang mga kompanya ng langis sa gawain ng malalaking kakompetensiyang magbenta ng mga produktong petrolyo nang mas mababa pa sa average variable cost. Ibig sabihin, walang nagbabawal sa isang kompanya ng langis na taasan ang presyo ng mga produkto nito kumpara sa mga kakompetensiya.

Hindi ba’t sa simpleng pagbabasa pa lang ng Sek. 11 ng RA 8479 ay maiinis ka na? Kung isasakonteksto mo pa ito sa pagtatanggal ng buffer fund at iba pang mekanismo para magbigay ng subsidyo (kahit na lang sa tinatawag na socially sensitive products tulad ng diesel, kerosene at LPG), lumalabas na walang pakialam ang gobyerno kung itaas man nang sobra-sobra ang mga produktong petrolyo.

Pero sa totoo lang, may pakialam ang gobyerno sa usapin ng kita: Nasa bentahe kasi ng gobyerno ang patuloy na pagtaas ng presyo ng mga produktong petrolyo dahil sa mas mataas ang buwis na makokolekta mula sa mga ito.

Isipin mo na lang. Ipinatupad ang Republic Act No. 9337 (Reformed VAT Law) na sumaklaw sa mga produktong petrolyo at nagtaas sa VAT rate mula 10 papuntang 12 porsiyento noong Nobyembre 1, 2005. Noong panahong iyon, ang presyo ng gasolina ay P36.05 at ang diesel ay P32.95.

Sa ngayon, ang presyo ng gasolina at diesel ay mahigit nang P60 at P50. Sa kabila ng pisong rollback ngayong linggo, inaasahan pa rin ang tuluy-tuloy na pagtaas sa presyo ng mga produktong petrolyo sa mga susunod na buwan. Sa aking opinyon, ang ginawang rollback ay para lang mapawi, kahit pansamantala, ang galit ng mamamayan. Pansinin ding ang desisyon ng mga kompanya ng langis hinggil sa rollback ay nangyari isang araw bago ang pambansang walkout ng kabataan na kung saan isa sa mga isyu ay ang krisis sa langis.

Sa usapin ng VAT, hindi mo na kailangang maging eksperto sa matematika para malamang malaki ang kaibahan sa 12 porsiyentong VAT na kinokolekta noon at ngayon.

Mula Enero hanggang Setyembre 2006, makikita sa datos ng DOF (Department of Finance) na nakakolekta ang pamahalaan ng P15.1 bilyon mula sa VAT sa mga produktong petrolyo. Para sa buong taon ng 2007, ang aktuwal na nakolektang VAT mula sa mga produktong petrolyo ay P45.6 bilyon.

Sa konteksto ng nagtaasang presyo ng mga produktong petrolyo, hindi na nakakagulat na ang inaasahang makolektang VAT sa taong ito ay P73.4 bilyon na nangangahulugan ng 61 porsiyentong pagtaas kumpara sa nakaraang taon. At kung gusto mong ikumpara ito sa nakolekta noong unang siyam na buwan ng 2006, ang pagtaas ay umaabot sa 386 porsiyento.

Ang panawagan para tanggalin ang VAT sa mga produktong petrolyo ay may layuning tanggalin ang pagsasamantala ng pamahalaan sa paghihirap ng mamamayan. Ang anumang rollback na magreresulta mula sa pagtatanggal ng VAT (kung mayroon man) ay nasa desisyon pa rin ng mga kompanya ng langis. Ang pagkokontrol sa presyo ng mga produktong petrolyo ay susi sa pagkakaroon ng makatarungang pagtatakda ng presyo lalo na sa diesel, kerosene at LPG na binibili ng mahihirap.

Pero imposible ang pagkokontrol sa presyo ng mga produktong petrolyo sa ilalim ng deregulasyon. Kaya huwag kang magulat kung may dalawang susing panawagan sa panahong ito – ang pagbabasura sa RA 8479 at ang pagtatanggal ng VAT sa mga produktong petrolyo.

Paano nga naman magiging makabuluhan ang pagbabago kung pababayaan natin ang isang mapanupil na rehimen, sa industriya man ng langis o sa buong lipunan?

Para makipag-ugnayan sa awtor, pumunta sa www.dannyarao.com.